بررسی اثر آرایش و تراکم کاشت بر عملکرد و اجزا عملکرد ذرت دانه ای (zea mays l.)

به منظور بررسی اثر آرایش کاشت بر عملکرد و اجزا عملکرد ذرت دانه ای، آزمایشی در سال 1372 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. این آزمایش با استفاده از طرح بلوکهای کامل در قالب یک آزمایش فاکتوریل 3 × 3 با چهار تکرار اجرا گردید. فاکتورهای مورد مطالعه شامل: -1 آرایش کاشت سه سطح (آرایش کاشت مستطیل، لوزی، مربع) -2 تراکم کاشت دارای سه سطح (47500، 57150، 71400 گیاه در هکتار) بودند. در این آزمایش از سینگل کراس 704 که یک رقم دو منظوره و دیررس است استفاده شد. تشعشع جذب شده توسط پوشش گیاهی از روز چهارم پس از کاشت تا 110 روز پس از آن اندازه گیری شد. همچنین وزن خشک اجزا گیاه در دو مرحله 50 درصد گرده افشانی و بلوغ فیزیولوژیک تعیین گردید. علاوه بر آن حداکثر شاخص سطح برگ و حداکثر سطح ویژه برگ و جبنه هایی کیفی دانه آن نیز اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که جذب تشعشع در آرایش کاشت مربع تا دو هفته قبل از دوره زایشی گیاه کمتر از سایر آرایشها و پس از آن اندکی بیشتر شد. در بین آرایشهای کاشت بیشترین جذب تشعشع در آرایش کاشت مربع با تراکم 71400 گیاه در هکتار بود. حداکثر شاخص سطح برگ نیز در آرایش کاشت مربع اندکی بیش از سایر آرایشها بود ولی اختلاف آن معنی دار نبود. از طرف دیگر تراکم اثر معنی داری بر حداکثر شاخص سطح برگ داشت به طوریکه بیشترین مقدار آن در بالاترین تراکم (3/27) بود که اختلاف معنی داری با سایر تراکمها داشت . وزن خشک اجزا گیاه در مرحله 50 درصد گرده افشانی کمتر تحت تاثیر فاکتورهای فوق واقع شد اما مقدار آنها در مرحله بلوغ فیزیولوژیک در آرایش کاشت مربع و تراکم 71400 گیاه در هکتار بیشتر بود. در مرحله 50 درصد گرده افشانی سهم مجموع ساقه و برگ از کل ماده خشک گیاهی بطور متوسط 81 درصد و سهم بلال 19 بود که در مرحله بلوغ فیزیولوژیک سهم مجموع ساقه و برگ به 35 درصد کاهش و سهم بلال به 65 درصد افزایش یافت . با تغییر در آرایش و تراکم کاشت نسبت به وزن دانه بلال و شاخص برداشت تغییری نکرد. تعداد ردیفی دانه در بلال و تعداد دانه در هر ردیف تحت تاثیر آرایش کاشت واقع نشد اما تعداد دانه در هر ردیف بر اثر افزایش تراکم کاهش یافت . همچنین تعداد دانه در بلال با افزایش تراکم کاهش یافت . برتری اجزا عملکرد در آرایش کاشت مربع باعث شد تا عملکرد دانه در هکتار در آرایش کاشت مربع بیشتر از سایر آرایشها باشد. در میان تراکمها، بیشترین عملکرد دانه در بالاترین تراکم وجود داشت . بررسی اثر متقابل آرایش و تراکم کاشت نشان داد که آرایش کاشت مربع در تراکمهای بالا برتری محسوسی نسبت به سایر آرایشها دارد به طوریکه بیشترین عملکرد دانه نیز از آرایش کاشت مربع با تراکم 71400 گیاه در هکتار به میزان 14950 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. اجزا کیفی دانه شامل درصد پروتئین، روغن، فیبر و خاکستر دانه تحت تاثیر آرایش کاشت واقع نشد و تراکم نیز تنها بر درصد پروتئین و روغن دانه تاثیر گذاشت و با افزایش تراکم درصد پروتئین و روغن کاهش پیدا کرد.